Gevelsteen T KASTEEL VAN BENTEM

Sint Jacobsstraat 40, Amsterdam

Een gevelsteen (formaat: 65x 80cm) met een gezicht vanuit het zuiden op het middeleeuwse kasteel Bentheim.
De voorstelling op de zorgvuldig gehakte gevelsteen is een gezicht vanuit het zuiden op het nog in vrijwel ongewijzigde vorm aanwezige, van oorsprong middeleeuwse kasteel te Bentheim, iets over de grens, ten oosten van Oldenzaal. Op de steen zijn van links naar rechts te onderscheiden de ronde, met puntdak gedekte Batterijtoren, de vierkante middeleeuwse Kruittoren, de spitse toren van de Katharinakapel, de z.g. Benedenpoort en, helemaal rechts de Gerichtslinde. Onder deze linde werd oorspronkelijk recht gesproken.

De gevelsteen vóór restauratie.

De gevelsteen na restauratie in 2010.

Detail van krijttekening ‘Burg Bentheim und die Bentheimer Westmühle’ uit 1650 van Jacob Isaacksz. van Ruisdael. © Städel Museum, Frankfurt am Main

Kort na 1660 werd het pand gekocht door Hendrick Ameshoff die het in 1691 weer verkocht aan de wijnkoper Willem van Lenningh. In de verkoopakte wordt het huis omschreven als ‘het vierde van de Voorburgwal, daar ’t Kasteel van Bentum in de gevel staat’.

De gevelsteen is waarschijnlijk door Hendrik Ameshoff aangebracht als herinnering aan zijn plaats van afkomst. De naam Ameshoff komt nog steeds voor in Bentheim en omgeving.

Mogelijk was Hendrik handelaar in Bentheimer steen. Bij Bentheim waren de zandsteengroeves die onder andere het steen leverden voor de bouw van het Amsterdamse stadshuis (nu paleis) op de Dam in de jaren 1648-1655. Vondel noemde het stadhuis in een gedicht uit 1655 ‘de rots van Benthem’.

Bij restauratie in 2010 bleek het reliëf nog in wonderlijk goede staat. Wil Abels hoefde het hierdoor alleen schoon te maken, te impregneren en voorzichtig in kleur te zetten. Of er ooit een rand aan de bovenzijde heeft gezeten, we weten het niet en hebben het maar zo gelaten.

In de Bethaniënstraat 45 is ook nog een gevelsteen met een gezicht op het kasteel te Bentheim met een vrijwel identieke voorstelling. Deze steen is in 2003 zeer ondeskundig beschilderd zodat alle details verloren zijn gegaan.

Tekst: Onno Boers
Huisonderzoek: Hans Brandenburg