Gevelsteen DIT IS IN DE SWARTEN HORE

Zeedijk 16- 18, Amsterdam

Dit reliëf (formaat: 65x 65cm) is één van de oudste gevelstenen van Amsterdam die nog in de openbare ruimte te zien is. De steen wordt al genoemd in een rentebrief van 1546, maar is mogelijk nog ouder: hij is ook eind 15de eeuw gedateerd. Doorgaans wordt het reliëf in de eerste helft van de 16de eeuw gedateerd maar het jaartal 1495 komen we ook tegen. Deze mening berust op het, in laat- Gotische minuskels gestelde onderschrift. Oorspronkelijk vormde de huidige panden Zeedijk 16 en 18 één geheel, maar staan al in 1591 als gesplitst vermeld.

Een oudere vermelding betreft echter de gevelsteen INT ROO MEER, boven de hijsbalk van Nieuwezijds Voorburgwal no. 117. Ook hier is het onderschrift in gotische letters gehakt. In een acte van de Rooimeesters uit 1539 wordt deze huisnaam al genoemd maar ook de gevelsteen DEN WITTEN HOND (Damrakgevel, Warmoesstraat no.16). De steen verbeeldt de huisnaam welke al in 1455 genoemd wordt. (Ir. J.G. Kam. ‘Waar was dat huis in de Warmoesstraat’ (1968), pag. 17)

Ongedateerde foto. © Stadsarchief Amsterdam

De voorstelling bestaat uit een aan een leren riem opgehangen gilde- drinkhoorn. Deze werd bij bepaalde gelegenheden met bier gevuld, ging dan rond zodat ieder gilde- lid er een paar slokken uit kon nemen.

Het onderschrift, in laat- Gotische kleine letters, is ‘dit.is.in.dẽ.swarten.horẽ’. Het ‘golfje’ op de ẽ is te lezen als ‘en’. Het ~ heet een tilde en is een soort steno- teken dat ter vervanging kon dienen van welke letter dan ook. Het profiel van de lijst van deze steen verwijst nog naar de voorlopers van de gevelstenen, de houten uithangborden en lijkt op de houten lijsten om de panelen.

De gevelsteen gefotografeerd door Han van Gool, tussen 1953 en 1995.
© Stadsarchief Amsterdam

In het verleden is de drinkhoorn ook als een posthoorn geïnterpreteerd. Omdat rood de bedrijfskleur van het toenmalige postbedrijf was (de PTT) werd de hoorn toen knalrood geschilderd. De steen is lang niet goed zichtbaar geweest omdat een reclamelichtbak met vier stevige bouten door de gevelsteen heen aan de gevel bevestigd was.

In 1991 is op initiatief van de VVAG een restauratie door Jan Hilbers uitgevoerd.

Tekst: Onno Boers