Gevelsteen D ESSE BOOM

Vijzelgracht 15, Amsterdam

Op een openbare verkoping op 20 december 1762 koopt Coenraad Essenberg, een Poolse zadelmaker, die in 1748 poorter van Amsterdam was geworden, een huis en erf aan de Vijzelgracht, het huidige nummer 15. Zeer waarschijnlijk heeft hij kort na de aankoop het pand, of in ieder geval de gevel, laten vernieuwen en een gevelsteen met een in vol blad staande boom op een berg laten aanbrengen met het onderschrift D ESSE BOOM.

De gevelsteen in het depot van het KOG/ Rijksmuseum. Foto uit 2008.

De voorstelling op de steen is de in ‘beeld’ gebrachte naam Essenberg. Opvallend aan de gevelsteen is de afwijkende vorm met de in- en uitgezwenkte omranding.

Hoe het pand met de gevelsteen D ESSE BOOM dat Coenraad Essenberg in 1763 heeft laten bouwen er oorspronkelijk uitzag is niet bekend, oude afbeeldingen zijn niet bewaard gebleven. We weten wel dat in 1881 het pand werd verbouwd voor  de varkensslachter L.J. van Gaasbeek, die hier in 1881 zijn zaak opende. Het pand werd toen voorzien van de gevel zoals we die nu nog kennen.

In 1886 kwam hier de koek- en banketbakkerij van George van Nie. De winkelpui in de stijl van de Amsterdamse School werd in 1928 toegevoegd door Frederik Marinus Kramer, in opdracht van de zoon van Van Nie. Het basisontwerp zou door de bekendere Piet Kramer zijn gemaakt. Sinds 1969 zit hier patisserie Holtkamp.

De steen is vanaf de verbouwing in 1881, een tijd zoek geweest tot in 1933 het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (K.O.G.) geattendeerd werd dat in de tuin van Frankendaal een aantal ‘bouwfragmenten’ zouden liggen. Bij inspectie bleek ook de steen D ESSE BOOM daar te liggen.

De herkomst was toen nog niet bekend maar het K.O.G. heeft zich erover ontfermd en de steen in de collectie gevelstenen en bouwfragmenten opgenomen. Later werd dank zij het Schetsboek van Suasso de juiste herkomst vastgesteld.

De bekende patissier Cees Holtkamp, huidige eigenaar en gebruiker van het pand, heeft zich ervoor ingezet om de steen weer teruggeplaatst te krijgen in de gevel en dat is, met medewerking van het K.O.G., gelukt. Sinds 26 september 2013 prijkt de steen D ESSE BOOM weer in de gevel.

Tekst: Onno Boers
Huisonderzoek: Hans Brandenburg