Wapensteen met het wapen van Nieuwer- Amstel

Van Baerlestraat 35, Amsterdam

Deze wapensteen is te vinden boven de ingang van de voormalige brandweerkazerne annex politiepost, met twee bovenwoningen. De steen toont het wapen van de gemeente Nieuwer-Amstel, waartoe deze plek tot de annexatie door Amsterdam in 1896 behoorde. Daaronder is een tekststeen  met daarop de tekst ‘Brandweer, Politie’ te zien.

De architect was Roelof Kuipers, die destijds voor Nieuwer- Amstel werkte. De begane grond was grotendeels ingericht voor de brandweer. In het midden was de remise van de brandspuit, achter waren paardenstallen, een kamer voor de brandwachten, een seinkamer en een kamer voor de brandmeester. Voor de politie waren er alleen een kamer voor een brigadier en twee cellen.

De brandweerpost werd in 1897 overbodig met de bouw van de kazerne in de Honthorststraat. De politie is de begane grond van het gebouw tot in de jaren 1980 blijven gebruiken; erboven werd toen al gewoond.

Van Baerlestraat 33-37, gezien vanaf het Jan Willem Brouwersplein, naar het Museumplein. Rechts op de foto is het Politieposthuis zichtbaar.
© Stadsarchief Amsterdam

Het wapen van Nieuwer-Amstel wordt in de officiële taal van de heraldiek of wapenkunde omschreven als: ‘Van keel (rood), beladen van 2 fascen van sabel (zwart) op welks bovenste 3 sautoirs (St. Andrieskruizen) en op welke onderste 1 sautoir, allen van zilver’. Het lijkt sterk op de wapens van Ouder-Amstel en van Amsterdam. Ouder- Amstel heeft vijf kruisen, Nieuwer-Amstel heeft vier kruisen en Amsterdam heeft er drie. En Amsterdam heeft niet twee horizontale balken maar één verticale.

Het huidige Amstelland maakte in de middeleeuwen deel uit van een groot veengebied. Vanaf de elfde eeuw werden de veengronden drooggelegd en voor bewoning geschikt gemaakt. Een van de oudste nederzettingen heette Amstel. Die naam veranderde in Ouder-Amstel toen een nieuwe nederzetting de naam Nieuwer-Amstel kreeg. Nu heten die plaatsen Ouderkerk aan de Amstel en Amstelveen. Amsterdam is pas later ontstaan. De vroegste bewoning dateert hier van het eind van de twaalfde eeuw.

De oorsprong van de wapens is onbekend. Het is niet het familiewapen van het geslacht Van Amstel. Mogelijk is er een relatie met het geslacht Persijn. Jan Persijn was kort, van 1280 tot 1282, heer van Amsterdam. Er is evenmin een duidelijke betekenis. De zwarte paal zou het water kunnen symboliseren. Hoe de Andreas- kruizen in het wapen komen is niet helemaal duidelijk. Een relatie met een lokale verering voor de heilige Andreas, die bij zijn marteldood zou hebben gevraagd om een kruis van schuine balken, is niet bewezen.

Tekst: Onno Boers en Jos Otten