Gevelsteen DE TVRFVVLSTER

Turfdraagsterspad 15- 17, Amsterdam

Op de hoek van het Turfdraagsterpad en de Binnengasthuisstraat zit sinds kort een gevelsteen waarop een staande vrouw is voorgesteld die bezig is met het vullen van een grote mand. De tekst op de onderrand DE TURFVVLSTER maakt duidelijk waar ze mee bezig is. De voorstelling op de gevelsteen is uniek, in die zin dat het een van de weinige afbeeldingen is van een 17de-eeuws vrouwelijk beroep. Een ander vrouwelijk beroep zien we op de steen DE MIN uit 1662 in de Nieuwe Leliestraat 82.

De aanwezigheid van dit steentje op deze plek wordt duidelijk als we weten dat van 1564 tot 1642 op het gedeelte van het Rokin dat in 1946 weer officieel de naam Oude Turfmarkt terug kreeg, de turfmarkt was gevestigd. Vanaf deze turfmarkt liep een smal steegje achter de toenmalige zuidelijke bebouwing van de Grimnessesluis en Grimburgwal.

Bij de bouw van de Nederlandsche Bank (1869) en de Kraamkliniek (1868) bleef dit steegje gehandhaafd als een afsluitbare toegang tot het achterterrein van de Kraamkliniek. Bij de herinrichting van het Binnengasthuisterrein kreeg de doorgang in 1986 de naam Turfdraagsterpad omdat toentertijd hier veel vrouwen woonden die op de turfmarkt werkzaam waren.

De gevelsteen vlak na restauratie en plaatsing.

De gevelsteen tijdens de overdracht door Monumentenzorg.

Het Turfdragersgilde was opgericht in 1619 maar al uit 1465 is een keur bekend op het meten van de turf en worden turfvulsters genoemd. Tot 1678 werd de turf met manden gemeten, daarna met tonnen. De turfmanden waren gemaakt volgens een ijzeren maat die op de kamer van het gilde bewaard werd.

Er waren vier functies in het Turfdragersgilde: turfdragers, turfheffers, turfvulsters en turfraapsters. De raapsters werkten in het schip waarmee de turf aangevoerd was, zij vulden kleine manden die door de schippersknecht in tonnen overgestort werden. De knechts droegen ook de volle tonnen aan wal. Aan de wal zorgden de turfheffers ervoor dat de inhoud van de tonnen over manden verdeeld werd welke door de turfvulsters geschud en op inhoud gecontroleerd werden. De heffers tenslotte tilden de volle manden op de schouders van de turfdragers die ze uiteindelijk ter markt brachten.

Het Turfdraagsterpad moet eigenlijk Turfvulsterpad heten, het dragen werd uitsluitend door mannen gedaan. Zie de fraaie gevelsteen IN D TURF DRAGER, Kerkstraat no. 76 en de zeer verwaarloosde steen D TORFDRAG Ao 1716 van onbekende herkomst ingemetseld in het tuinhuisje bij het Rijksmuseum

De steen DE TURFVVLSTER is afkomstig van de Land van Beloftensteeg 8, een zijstraatje van de Reguliersbreestraat, ongeveer op de plek waar in 1921 theater Tuschinski verrees. De steen was lange tijd in particulier bezit, ingemetseld in de achtergevel van Van Eeghenstraat no. 81, en kwam later in tuin van Monumentenzorg terecht tot zij in 2007 werd overgedragen aan de VVAG.

Daar terugplaatsing op, of in nabijheid van het oude adres geen optie was, leek het de VVAG een goed idee om de TURFVVLSTER hier, op deze turfgerelateerde plek een plaats te geven.

Tekst: Onno Boers