Gevelsteen met een Tonnenboei
Gevelsteenmuur Sint Olofssteeg, Amsterdam

Een gevelsteen (formaat: 75x 70cm) met een zogenaamde tonnenboei met een zware ijzeren kogel en een ketting. De eigenlijke boei drijft normaal, anders dan op de gevelsteen afgebeeld, omgekeerd op het wateroppervlak. Door middel van deze drijvende tonnenboeien was de zeeweg van Amsterdam via de Zuiderzee (IJsselmeer) naar de rede van Texel gemarkeerd.
Gravure met tonnenboei in drijvende staat. Prent XXXI Dummodo prosim van embleemalbum ‘Sinnepoppen’ van Roemer Visscher uit 1614. © Stadsarchief Amsterdam
De Nieuwebrug over het Damrak met het Paalhuis. Tekening uit 1798 door Gerrit Groenewegen naar het schilderij van Jan Abrahamsz. Beerstraaten uit ca. 1640- 1666. © Stadsarchief Amsterdam
De havenstad Amsterdam had in de 17de en 18de eeuw de verantwoordelijkheid voor het regelen van een veilige vaart over de Zuiderzee. De stad droeg de zorg voor het onderhouden van ongeveer zestig boeien en ook voor de ‘vuurtekens’ op de kust bij Huisduinen, Texel en Vlieland.
Al in een keur van 1417 wordt bepaald dat elke schipper die in de Amsterdamse haven aankomt, voordat hij zijn lading lost, aan zijn ‘bakengeld’ moet voldoen. Deze bijdrage in de onderhoudskosten moest, net als belasting op het aanleggen (het ‘paalgeld’), betaald worden in het Paalhuis op de Nieuwe Brug. Dit was ook het adres waar post kon worden afgegeven en opgehaald.
Deze gevelsteen met de tonnenboei zat, met nog een soortgelijke steen, in de gevel van dit in 1560 gebouwde Paalhuis. Het gebouw werd in 1681 afgebroken.
In 2011 werden alle gevelstenen in deze muur door Wil Abels grondig gerestaureerd en weer in kleur gezet. Halverwege 2024 heeft hij de stenen opnieuw bijgewerkt.
Tekst: Onno Boers