Gevelsteen met een VAT
Sint Olofssteeg 8, Amsterdam
Een gevelsteen (formaat: 50x 60cm) met een groot liggend biervat. Een voorganger van het huidige pand heette al ‘Het Jopenvat’ en werd bewoond door een bierhandelaar. Waarschijnlijk was op de begane grond een tapperij in gevestigd. De gevelsteen laat zien dat in de nieuwbouw van 1659, het oude ‘huismerk’ gehandhaafd bleef. Dit jaartal wordt in de linker zijgevel met muurankers weergegeven, een in Amsterdam zeldzaam voorkomende wijze van dateren.
Mogelijk heeft de steen een losse tektsteen gehad waarop de huisnaam vermeld zou hebben gestaan, maar daar is op oude afbeeldingen niets van terug te vinden. Het is onwaarschijnlijk dat een eventuele tekst op de bredere onderrand heeft gestaan. Gezien het effect met de ribbeltjes op de rand, het zognaamde ‘frijnen’, zou dat onmogelijk zijn geweest. Het breder maken van de onderrand werd vaker toegepast als een obtisch effect dat er voor zorgde dat de vorm van de steen optisch niet vervormde, wanneer men vanaf straatniveau omhoog keek.
De toegang tot de Oudezijds Kolk. Gezicht van de Armbrug over de Oudezijds Voorburgwal op de toegang tot de Oudezijds Kolk. Links de huizen Oudezijds Voorburgwal 4 en 2, en het hoekhuis Sint Olofssteeg 8. Tekening uit ca.1660/66 van Jan Abrahamsz. Beerstraaten (1622- 1666). © Stadsarchief Amsterdam
Een jopenvat is een vat, van variabele grootte, met daarin het zogenaamde ‘jopenbier’. Dit type bier was afkomstig uit Dantzig, nu beter bekend als Gdansk in Polen. Het was een topzwaar, pikzwart bier dat vanaf begin 16e eeuw ook naar onze streken werd geëxporteerd. Het zware en stroperige jopenbier was onder meer populair om mee te nemen als proviand op schepen, omdat het aan boord relatief weinig ruimte innam. Roel Mulder heeft op zijn website ‘Verloren Bieren’ een zeer verhelderend artikel over het Jopenbier en de Jopenvaten geschreven.
Tekst: Onno Boers en Pancras van der Vlist
Met dank aan Roel Mulder