Een gevelsteen met een liggend houten vat waar koffiebonen uitrollen. Aan de zijkant vlakke, in- en uitgezwenkte krullen. De gevelsteen is een kopie, het origineel is uit de eerste helft van de 17de eeuw. In die tijd waren er in de Sint Nicolaasstraat verscheidene kruideniers en ook een gespecialiseerde koffiewinkel.

De oorspronkelijke steen was na een brand in 1974 kwijtgeraakt, maar kwam via een antiquair in het Douwe Egbertsmuseum in Utrecht terecht. Tegenwoordig is de steen in het Tabaksmuseum in Joure, Friesland. Als Stadsherstel eigenaar wordt van het pand en te horen krijgt over deze steen in het museum, biedt het museum Stadsherstel een replica aan, die gemaakt wordt door Hans ’t Mannetje (1944- 2016). Deze steen (formaat 40x 150cm) siert nu de gevel.

De originele gevelsteen in het Tabaksmuseum in Joure.

In allerlei historische beschrijvingen leest men dat er in de Sint Nicolaasstraat veel koffie- en theehuizen waren. In 1729 wordt het hoekpand aan de Nieuwezijds Voorburgwal bij de verkoop aan Gijsbert Rebel omschreven als ‘waar De Prins van Oranje’ uithangt. Het aansluitende huis in de Sint Nicolaasstraat, nu nummer 88-90, is ‘naamloos‘. Gijsbert Rebel is pakker van beroep, een pakker is iemand die goederen voor verzending verpakt in vaten, kisten, balen enz. Na zijn dood verkopen de erven in 1752 beide panden. Het hoekhuis wordt omschreven als ‘waar de Gekroonde Koffiebaal uithangt’ en het pand in de Sint Nicolaasstraat als ‘waar het Surinaamse Koffievat in de gevel staat’. Het verschil met uithangt en in de gevel staan is dat bij het eerste een uithangbord bedoeld wordt en bij het tweede staat er iets op of in de gevel. In dit geval dus een gevelsteen.

De steen met het liggende vat waaruit koffiebonen rollen is gezien de eenvoudige, onversierde voluten aan de zijkanten, te dateren in de eerste helft van de 18e eeuw. Gijsbert Rebel laat de gevelsteen waarschijnlijk aanbrengen als verwijzing naar zijn beroep; hij is immers pakker. Ook een ander onderzoek pleit ervoor dat de steen geen reclame is voor koffie maar voor het beroep van pakker.

Overigens, blijkt er in 1742 op dit adres de theewinkel te zijn van Joh. Bont die ongetwijfeld ook koffie verkoopt. Dus een beetje waar is het verhaal over een koffiewinkel in dit pand wel. Er zijn op dat moment 64 koffie- en 14 theewinkels in onze stad. Joh. Bont is met zijn f. 1.000,- inkomen niet de minste van hen.

Terug naar de gevelsteen of eigenlijk het verhaal van de brand in 1974. Dit pand is vanaf 1968 met meerdere verkrotte panden eigendom van huisjesmelker Hendrik Cornelisz. Tabak (1900- 1974). Hij sterft in 1974 aan de gevolgen van een overval. In dat jaar brandt een deel van de panden uit. De brand begint in dit pand. Tabak wilde de huizen slopen om er een parkeergarage te bouwen. Junks hebben de krotten gekraakt tot een grote brand hen verdrijft. Na de brand staan de panden er, vaak zonder dak, levenloos bij totdat Stadsherstel in 1978 eigenaar wordt. De restauratie zal nog eens zeven jaar op zich laten wachten.

Tekst: Onno Boers en Stadsherstel