Gevelsteen INDE SPREVPOT

Rokin 22, Amsterdam

De eerste keer dat de naam ‘De Spreupot’ in verband in verband met het hoekhuis Rokin/ Spaarpotsteeg genoemd wordt is in 1587.  Dan koopt Pieter Thielmans, hennepkoper van beroep, het pand voor fl. 3006,- plus de twee woningen daarachter in de Jacob van Coelensteeg. In de koop/ verkoopakte staat het beding dat het uithangbord ‘de Sprieuwpotte’ niet bij de koop is inbegrepen, de verkopers wilden het kennelijk behouden.

De naam Jacob van Coelensteeg wordt nog gebruikt in een akte van 1588 maar in1608 wordt gesproken van het Claes Heijnensteegje, nu genaamd het Spaarpotsteegje. In koop/ verkoopaktes van 1611 en 1678 heet het pand ‘het Hoff van Aernem’ en in 1684, als ene Elisius Aernold, voor een bedrag van fl. 5020,- het pand koopt, is er sprake van een huis en erf genaamd ‘de Parnassusberg’ en heet de steeg Spreeuwpotsteeg.

De gevelsteen in 2008.

‘DE BEURS in Amsterdam, gebouwd alzo 1611’. Het Rokin gezien naar de oude Beurs van Hendrick de Keyser richting Dam. Links tussen nummers 22 en 20 is de Spaarpotsteeg. Gravure uit ca. 1650 van onbekende maker. De paarse stip geeft het pand met de, niet zichtbare, gevelsteen aan.
© Stadsarchief Amsterdam

Pas in 1727, als ene Paulus Menanteau, beroep chirurgijn, het pand voor fl. 13.000 gulden koopt, wordt het omschreven als ‘staande op het Rokin, op de zuidhoek van de Spreeuwpotsteeg, waar ‘de Spreeuwpot’ in de gevel staat’. Gezien het grote verschil tussen de koopprijs van 1684 en 1727 kunnen we aannemen dat Elisius Aernold een fikse verbouwing c.q. nieuwbouw heeft laten uitvoeren. Heeft hij de huidige gevelsteen IN DE SPREVPOT laten aanbrengen…?

Wat betreft de naam Spaarpotsteeg, deze heeft te maken met het noorder-hoekhuis waar, zoals blijkt uit koop/ verkoopakten al in 1596 en 1597 ‘de Spaarpot’ in de gevel stond. Op een prent uit 1785 in de Beeldbank zien we wel een drie vensters brede halsgevel maar de tekening is te onduidelijk om een gevelsteen te herkennen en op een foto van Breitner (1905) is te zien dat de halsgevel vervangen is en de gehele gevel gepleisterd. Over de gehele breedte van de pui is een reclamebord, de gevelsteen is niet te zien.

Pas in 1940, bij een verbouwing werd de redelijk gave gevelsteen aangetroffen en in diverse kranten en tijdschriftartikelen werd er aandacht aan geschonken. De aardewerken pot met het grote stevige handvat lijkt een gewone kruik, maar het afwijkende zijn de bolle bodem en de twee oogjes aan de hals waar een stokje in steekt. En wat we niet zien is een grote, ronde opening in de zijde van de kruik die tegen de muur hangt. Dit type kruik was in gebruik als nestkastje voor spreeuwen zoals op de steen te zien is. Als de eieren uitgekomen waren en de jonge spreeuwen zo’n twee, drie weken oud waren, nam men de pot van de muur en door het grote gat in de zijkant kon men het nest leeghalen. Jonge spreeuwen, gekruid en in spek gerold en gebakken, met een smakelijke saus, was een 17de- en 18de-eeuwse lekkernij. Smakelijk eten!

In de zomer van 2017 kon Wil Abels het charmante steentje (formaat: 45x 50cm) van oude verflagen ontdoen en het, aan de hand van aangetroffen kleursporen polychromeren.

Tekst: Onno Boers
Huisonderzoek: Hans Brandenburg