Gevelsteen met een Kraamstoel
Tuinhuisje Rijksmuseum, Amsterdam
Een gevelsteen met een stoel. De 19de-eeuwse gevelsteenbeschrijvers Jacob van Lennep en Jan ter Gouw noemen het een kraamstoel. Anderen omschrijven het als een kakstoel (of gemakstoel). De gevelsteen uit de eerste helft van de 17de eeuw en is afkomstig van het Groote Noord in de Hoorn.
Gevelsteen ’t GEMACK in de Efteling. © gevelstenen.net
In ‘De Efteling’, een attractiepark en recreatiecomplex in Kaatsheuvel, een dorp in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, is een langwerpig toiletgebouwtje t Gemack te vinden. Boven de ingang van het gebouwtje prijkt een gevelsteen met onderschrift die qua afbeelding zeer gelijkt op de steen in Amsterdam. In 1972 werd ’t oorspronkelijke Gemack gebouwd, een feit dat terug te vinden is in een jaartal aan weerszijde van de gevelsteen. Het woord gemak betekent ’toilet’.
Wij hebben deze gevelsteen in het tuinhuisje het predikaat ‘kraamstoel’ gegeven maar naar nu lijkt dit niet de juiste benaming te zijn, aangezien 17e- eeuwse kraanstoelen weliswaar een ronde opening in de zitting hadden maar het onderstel helemaal opgengewerkt was, zodat de kraamvrouwen gemakkelijk bij de baby konden tijdens de bevalling. Huisonderzoek zal verder moeten uitwijzen wat voor een stoel het hier nu daadwerkelijk betreft.
Tekst: Onno Boers en Pancras van der Vlist