Gevelsteen met een Oorlogsschip

Rapenburg 13, Amsterdam

In de trapgevel zit een steen (formaat: 55x 80cm) met een naar links zeilend vroeg 17de- eeuws oorlogsschip. Dit type schip is te herkennen aan de patrijspoorten waaruit de loop van de kanonnen steken en de uitgebouwde open galerij aan het hoge achterschip. Hoger in de gevel is ook nog een steen waarop in gotisch schrift: ANNO 1614.

Allegorie ‘Het Schip van Staat’ uit 1620, door François Schillemans.
© Rijksmuseum Amsterdam

Mogelijk is als gedeeltelijk en grof voorbeeld voor het hakken  van deze steen , de gravure/ prent uit 1620 ‘Het Schip van Staat’ van François Schillemans gebruikt. Het Schip van Staat is een allegorie op de gelukkige staat van het land na de synode van Dordrecht, 1620. Het Schip van Staat vaart in rustig water, met aan boord de zeven provinciemaagden en personificaties van deugden. Prins Maurits en Justitia staan aan het roer. In het water spartelen de katholieken en personificaties van ondeugden. In de hemel worden volkeren van de wereld, waaronder oorspronkelijke Amerikanen, Afrikanen en mannen met tulband, verblind door het stralende licht van de naakte Waarheid met een bijbel.

In 2017 is het pand gerestaureerd en in april 2018 heeft Wil Abels de toen kleurloze steen weer in kleur gezet. Tijdens dit proces ontdekte Wil een vogel- figuur boven het achtersteven van het afgebeelde schip.

Rapenburg 13 vóór restauratie. © Vereniging Hendrick de Keyser

Het pand staat op het grondgebied van de vroegere Peperwerf. Dit was een deel van ‘eiland’ Rapenburg, dat eind 16de eeuw – tegelijkertijd met de eilanden Uilenburg en Marken – werd aangelegd.

Op de nieuwe stadsgrond vestigde de V.O.C. een scheepswerf. Voor de toen nog vrij recent begonnen handel met Indië was er een groot aantal schepen nodig. De werf werd de ‘Peperwerf” genoemd als verwijzing naar de grote hoeveelheid peper (en andere specerijen) die in de twee pakhuizen op de werf werden opgeslagen.

Het pand waarin de gevelsteen zit, werd gebouwd door schipper Frans Gerritz. die het erf in 1611 voor f 2107,- gekocht had. De trapgevel dateert uit 1614.Het is opgetrokken in renaissancestijl. Dit is onder meer te zien aan het gebruik van baksteen en de natuurstenen banden, de ‘speklagen’.

Het pand is lang in gebruik geweest als huurhuis en heeft weinig verbouwingen gekend. De 17de- eeuwse gevel en de vroegere indeling van het huis zijn goed bewaard gebleven. Binnen is ook nog het volledige oorspronkelijke houtskelet intact. Tussen de zijkamer en de binnenhaard bevindt zich een bedstedenwand in opmerkelijk goede staat.

In 1880 werd het huis voor fl 8450,- gekocht door oudheidkundige Dirk Christiaan Meijer jr. (1839- 1908). In 1918 werd het huis eigendom van Vereniging Hendrick de Keyser.

Tekst: Onno Boers