Dit vroegere schoolgebouw is in 1871 gebouwd in de zogenaamd eclectische stijl, een combinatie van verschillende bouwstijlen. De school was een Openbare Armenschool met een gymzaal en een onderwijzerswoning.

De ‘Lagere School der Eerste Klasse nummer 21’ was gratis voor kinderen uit arme gezinnen. Scholen van dit type hadden geen naam maar een nummer. Het gebouw werd opgeleverd als de 21e openbare armenschool in Amsterdam.

Het schoolbezoek was niet verplicht. Een grote groep, ook jonge, kinderen moest werken om het gezinsinkomen aan te vullen. Dit werk betrof vaak huisnijverheid. Vanaf 1874 mochten kinderen onder de twaalf jaar niet meer in fabrieken werken. De leerplicht werd in 1900 ingevoerd.

In 1976 verdween de Palmgrachtschool, ze ging op in de Rozenschool. Het gebouw werd gerenoveerd tot bedrijvencentrum en werd in 2007 benoemd tot gemeentelijk monument.Boven de ingang van het voormalige schoolgebouw is nu een sluitsteen met het wapen van Amsterdam te zien.

Wapensteen TREEF FE NEER HUIS in de buitenmuur van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Op deze plek, op de hoek van de Palmgracht en de Lijnbaansgracht, stond sinds 1647 het Stadssalpeterhuis of Raffineerhuis. Dit was een stedelijke inrichting waar salpeter werd ‘geraffineerd’; gesmolten en gezuiverd om er buskruit van te produceren. Gerrit Lamberts tekende het Stadssalpeterhuis in 1816, gezien naar het noorden. Het pand werd in 1870 afgebroken en vervangen door de hierboven genoemde school.

In de gevel, aan de Palmgrachtzijde, prijkte het gekroonde Amsterdams wapen (formaat 160x 125 cm) met daaronder, op het cartouche, het woord Treef-feneer-huis gebeiteld. Van Lennep en Ter Gouw, die het oude fabriekspand nog met eigen ogen aanschouwden, vertellen, dat het opschrift menigmaal tot vragen aanleiding gaf.

Deze wapensteen is nu nog steeds te zien in één van de buitenmuren van het Rijksmuseum, aan de kant van de Hobbemastraat.

Tekst: Onno Boers