Gevelstenen met een reiger

Palmgracht 39, Amsterdam

In de nieuwbouw zitten gevelstenen met een lopende en een staande reiger die een kroontje om hun hals hebben. Aan weerszijden van een van de reigers zitten twee stenen met ANNO en 1661. De stenen zaten tot de sloop in 1936 in twee panden – Palmgracht no. 45 en no. 47 – met eenvoudige tuitgevels. De oude huisnaam was de DE QUACKREIGER. De bouwer van de panden was, de uit Jisp afkomstige, Reyer Jacobz. Quack.

Dit soort reiger is de Noord-Hollandse reigersoort kwak. Er werd jacht opgemaakt wegens zijn smakelijke vlees en zijn lange nekveren. De kronen om de hals van de reigers op de gevelstenen slaat mogelijk op een teken van goede kwaliteit of ter onderscheiding van een ander pand dat ook al een reiger of reigers als uithangteken had. Een voorbeeld hiervan is het pand DE REIGER op de Palmgracht 45- 47. We spreken in het geval waar een extra onderscheidingsteken is aangebracht, van een ‘concurerende gevelsteen’.

Palmgracht 33- 47, met rechts de ingang Palmdwarsstraat. De foto is genomen vlak voor de sloop van nummer 45. Foto gemaakt in februari 1914 door Cornelis G. Leenheer (1869-1942). © Stadsarchief Amsterdam.

Palmgracht 39 in 2023.

Één van de twee stenen vlak na de restauratie.
Foto: Frank Lucas

Deze panden hadden hoge houten onderpuien. Op de begane grond was in het begin van de 20ste eeuw een café annex slijterij gevestigd, daarboven was bestemd voor woonruimte. In beide panden waren stenen met ANNO en 1661. Bij de afbraak bleven de gevelstenen met de reigers (beiden formaat: 60x 40cm) en één set jaartalstenen bewaard. De jaartalstenen kwamen in de collectie van het Stedelijk Museum terecht. In 1962 zijn ze door dit museum aan het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (K.O.G.) overgedragen. In 1996 zijn de gevelstenen op initiatief van de VVAG teruggekeerd in de nieuwbouw uit 1979 op dezelfde plek.

Tekst: Onno Boers