Op 20 juni 1681 verkoopt de medicinale docter Hermanus van de Colck een huis en erf aan de Palmgracht. De nieuwe eigenaar is Marritje Jacobs, de weduwe van de, op 30-8-1676 overleden lichterman Jacob Pietersz Swaen. Zij betaalde fl. 2650:- contant.

In 1722 verkopen de erven van Marretje Jacobs het pand. In de koop/verkoopakte wordt het omschreven als ‘een huis en erf aan de Palmgracht, zuidzijde, “De Swaen” in de gevel’. Hieruit kunnen we opmaken dat Marretje Jacobs, nadat ze het pand in 1681 had aangekocht, een verbouwing heeft laten uitvoeren of een geheel nieuw pand liet bouwen en toen, als hommage aan haar overleden echtgenoot Jacob Pietersz Swaen, de gevelsteen met de zwaan heeft laten aanbrengen.

Ook het feit dat de prijs van het pand in 1722 fl. 3700:- bedraagt, een flinke verhoging vergeleken met de prijs die Marretje in 1681 betaalde wijst op verbouw of nieuwbouw. De koper voor dit bedrag is Dirk Hackman, waagdrager van beroep. Een volgende koop/verkoop vind plaats in 1763; de erven van Dirk Hartman en zijn vrouw Helene Hansdr verkopen het pand. De omschrijving is als in de akte van 1722 maar de prijs is nu gestegen tot fl. 4700:-.

Uit het Verpondingskohier over de periode 1734-1745 blijkt dat in die periode het bedrag voor het huis aan de Palmgracht verhoogd is van fl. 11:- naar fl. 20:-. Kennelijk is er weer een verbouwing geweest. Tien jaar later, op 20-12-1773 vindt de openbare verkoop plaats van het pand. Simon Voster is verkoper en Arend Heringa en Dirck de Heus worden elk voor de helft eigenaar, voor een totaalbedrag van fl. 5000:-. Als in 1801 de erven van de vorige eigenaren het pand, ‘huis en erf aan de Palmgracht zuidzijde, bij de Brouwersgracht, “De Swaen” in de gevel’ verkopen, is de prijs gezakt tot fl. 1950:-.

De gevelsteen met een naar links gaande zwaan, onderschrift DE SWAEN (let op het verbindingsstreepje tussen de W en de A) zat oorspronkelijk boven de hoge houten pui van de twee vensters brede trapgevel Palmgracht 25. Boven de vensters van de verdieping waren gemetselde halfronde bogen, het zoldervenster was een z.g. 3-lichtskozijn. Een tekening van W.G.Hofker (coll. Stadsarchief) toont het, een beetje vervallen pandje kort voor de sloop in 1937/38.

Palmgracht 25- 37, in september 1937. © Stadsarchief Amsterdam

In die jaren werden de panden Palmgracht 5 t/m 27 afgebroken en vervangen door een saai blok eenvormige nieuwbouwwoningen. De gevelsteen met de zwaan kreeg een nieuwe plek op de scheiding van de nrs. 19 en 21. In 1990 werd het zeer vervuilde steentje door Jos Otten schoongemaakt en in kleur gezet, het jaar daarop werd de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen (VVAG) opgericht.

Twee andere gevelstenen uit dit afgebroken rijtje, De Coorendrager van boven de toegang naar de Korendragersgang op nr. 11 en het dorpsgezicht Abbekerk van nr. 17 zijn bewaard gebleven. De Coorendrager in de collectie in de St. Luciensteeg, het dorpsgezicht in het pakhuis aan de O.Z.Kolk, achter Zeedijk 19.

Tekst: Onno Boers