Een gevelsteen met een vijfpuntige ster. Hij zit boven de ingang van een voormalig woon/pakhuis dat in dezelfde tijd als het soortgelijke buurpand gebouwd is. De steen (formaat: 55x 60cm) is uit de tweede helft van de zeventiende eeuw.

De steeg is genoemd naar een bewoner uit die tijd: Dirk Honckelboer (1566- 1616), een lakenbereider (textielfabrikant), afkomstig uit Antwerpen. Het was in het middeleeuws Amsterdam heel gewoon om een steeg of straat naar de belangrijkste aanwonende bewoner te noemen. De naam van de steeg veranderde in de spreektaal van Honckelboerssteechje tot Onkelboerensteeg. De steeg heeft overigens ook andere namen gekend als Pleytstraat en Kijffstraat.

Deze Dirk Honckelboer liet rond 1605 het pand op de hoek (Kloveniersburgwal no. 47) bouwen. In 1625 werd het pand verkocht voor fl. 25.000,-, inclusief twee kleine achterliggende woningen/ werkvertrekken in de ‘Honckebours stege’, zoals het toen in een akte omschreven werd (hij had per slot van rekening 40% van de steeg in eigendom met al zijn bebouwingen).

Op de kaart van van Berckenrode uit 1647 is de steeg iets breder weergegeven zodat de panden ’ten voeten uit’ afgebeeld konden worden.

Het hoekhuis en ons steegpand worden in de eeuwen erna bewoond en waren eigendom van bekende Amsterdammers zoals de chirurgijn Nicolaes Tulp en de families Six en Huydecoper. Er is ook verschillende malen verbouwd. Nu is het een woonhuis, met een voorgevel naar ontwerp van de architect A.C. Bleijs, architect van o.a. de Sint Nicolaaskerk. Aan de panden zijn nog diverse interessante zeventiende-eeuwse bouwdetails zichtbaar.

In het ontwerp van Bleijs bleef de oorspronkelijke gevelsteen op zijn plek. De ster die op de gevelsteen is afgebeeld is een zogenoemd pentagram, een vijfpuntige ster. Het is een van de oudste symbolen ter wereld. Het werd al duizenden jaren vóór Christus gebruikt. Het woord pentagram stamt van het Griekse πεντάγραμμον (pentagrammon) dat ‘vijf lijnen’ betekent. Door zijn mathematische volmaaktheid (gulden snede) werd het pentagram het symbool van de wiskundige Pythagoras.

Vanwege haar bijzondere vorm en eigenschappen hebben verschillende geloven en levensbeschouwingen het symbool een eigen betekenis gegeven. In de christelijke iconografie staat het pentagram symbool voor de vijf wonden van Jezus Christus en ook voor het verknopen van begin en einde in Christus: de alpha en de omega. Ook staat het symbool voor de vijf zintuigen. Maar met de punt omhoog, zoals bij onze steen, speelt het ook een zeer belangrijke rol bij de vrijmetselarij; het wordt daar de “vlammende ster” genoemd. De vijf punten symboliseren de stralen van de zon.

De tweede zoon van Simon Lévelt, de naamgever van het bedrijf dat aan het begin van de 21ste eeuw uitgroeit tot een koffiebranderij en theehandel die in een internationale markt opereert, Bernardus, opent omstreeks 1836 een winkel in tabak en sigaren op de Martelaarsgracht. In 1842 opent de oudste zoon Hendrik een winkel in koffie, thee en kruidenierswaren in de Hoogstraat.

Bernardus heeft in de Onkelboerensteeg nog een tweetal panden in bezit en vraagt voor één van de adressen een vergunning aan om een koffiebrander neer te zetten. Dit is waarschijnlijk de eerste koffiebrander voor de familie. In dit pand zit de gevelsteen met de ster. Aan deze gevelsteen wordt de merknaam ‘De Ster’ ontleent, die tot het einde van de 20e eeuw als belangrijkste merknaam voor de onderneming zal worden gebruikt. Het logo toont echter een ander soort ster….

Tekst: Onno Boers en Pancras van der Vlist
Met dank aan: Stadsherstel en Simon Lévelt