Gevelsteen met een gekroonde hamer

Hendrik Jonkerplein 4, Amsterdam

Op 14 juli 1631 verkoopt Antonis Oetgens van Waveren, burgemeester van Amsterdam, drie erven op het Bickersplein. Het erf nr. 1, op de hoek van de huidige Bickersgracht werd gekocht door Guillaume Bartolotti en in 1645 door zijn weduwe verkocht. Nieuwe eigenaar, voor een bedrag van fl. 1050.- werd de spijkermaker Frederich Frederixsz Himp. Gezien het jaartal 1644 op de gevelsteen was al eerder met de bouw van het hoekhuis begonnen.

Op een gravure van de in 1659 gebouwde houten Eilandskerk is het hoekpand Bickersplein/Bickersgracht duidelijk weergegeven als huis met trapgevels zowel aan de plein- als aan de straatzijde. Een latere gravure in de Atlas van Fouquet (1762), het houten kerkgebouw was in 1736 vervangen door een stenen gebouw met een fraai torentje, toont het hoekhuis als een hoog pand met een klokgevel aan de straatzijde, maar dat zal een vergissing zijn; op een ca. 1867 gedateerde foto in de Beeldbank heeft het hoekpand een eenvoudige, lage klokgevel aan de pleinzijde. De gevelsteen uit de oorspronkelijke trapgevel zal in de zijgevel terechtgekomen zijn , waar Suasso ‘m in zijn Schetsboek (1870/75) signaleerde.

De gevelsteen vóór restauratie.

In 1661 verkoopt Himp het pand en ene Marretje Jans, de vrouw van Andries Pietersz, die op dat moment in Oost-Indie was, wordt de nieuwe eigenaar voor 3000 guldens. De omschrijving in de koop/verkoopakte luidt: een huis en erf, gelegen aan de westzijde van ’t Bickerseiland waar ‘de Gecroonde Hamer’ in de gevel staat’. Ook in de koop/verkoopacte, 1725, als de erven van schuitenvoerder Barend Frederiksz het pand verkopen wordt ‘de Gekroonde Hamer’ in de gevel genoemd en wordt vermeld dat er een distillateurswinkel in gehouden wordt. Uit de Verpondingskohieren (1740-1769) blijkt dat de aanslag verhoogd werd van fl. 15:12.- naar fl.21:2.-, waaruit we mogen afleiden dat Jan Westhof, de koper in 1725, het pand heeft laten verbouwen van trapgevel naar de klokgevel die we kennen van de 19de eeuwse foto.

Op het eind van de 19de eeuw werd het hoekpand en het rechterbuurpand vervangen door een blok van twee woningen met een werkplaats op de begane grond. De gevelsteen bleef gehandhaafd in de zijgevel.

De gevelsteen spreekt voor zichzelf nu we het beroep van de eerste eigenaar/bewoner kennen: spijkermaker. Een hand met een opvallend kanten manchetje, houdt een kroon vast boven een hamer, het voornaamste werktuig van de smid die zich gespecialiseerd heeft in het maken van spijkers. Gezien het grote aantal scheepswerven op de westelijke eilanden zal hij geen gebrek aan werk hebben gehad.

In september 2009 werd de VVAG door woonstichting De Key in staat gesteld het gevelsteentje door Wil Abels te laten polychromeren.

Tekst: Onno Boers
Huisonderzoek: Hans Brandenburg