Wittenburg was een aangeplempt, kunstmatig schiereiland, gedeeltelijk ontstaan door aanlanding. Vanaf 1656 werden hier erven uitgegeven met de bestemming scheepswerf. De werven werden gescheiden door brede inhammen of ‘sloten’.

De naam Wittenburg is afgeleid van de scheepsbouwer en houthandelaar Jan Witheyn, een van de eerste huurders. In 1672, het Rampjaar, werd de aanlanding stopgezet en ‘vermodderde’ de boel weer zodanig dat er zelfs schade optrad aan de al bestaande werven. Op Wittenburg zijn tot ver in de 18de eeuw nog werfterreinen leeg gebleven. Tot 1758 werden ongeveer acht van de 15 beschikbare werfterreinen verhuurd.

Een van deze ‘vroege’ werven was werf De Boot. Volgens J.L.Meijer (Ons Amsterdam, 40ste jg. , 1988, pag. 97) gebouwd door Gerbrandt Janzen Hart in 1683. In zijn woonhuis zou de gevelsteen INT SCHEEPsBOOT met het jaartal 1683 gezeten hebben.

In 1883 heeft Herman Frederik Groen van Waarder, de oudste zoon van de toenmalige eigenaar, alle oude opstallen van werf De Boot, inclusief het oude woonhuis van Gerbrandt Janzen Hart laten slopen. Er voor in de plaats kwam een 68 meter lange scheepshelling waarover een hoge ijzeren overkapping was aangebracht.

Langs de Grote Wittenburgerstraat verrezen, naar plannen van architect H.J.Amesz Jr een kantoorgebouw, een tekenkamer en zeven etagewoningen voor o.a. de werfarbeiders. De toegang tot het werfterrein werd afgesloten door een stenen muur met een monumentale poort met overdadig beeldhouwwerk. Op een banderol stond de tekst: Getrouwt Natuur aan hare wet, Vereert haar door de Kunst, op twee linten ANNO 1883. Midden boven de poortingang was het oude gevelsteentje INT SCHEEPsBOOT ingemetseld.

Deze poort was in 1931 nog aanwezig. Op een ongedateerde foto is de poort + het rechter gedeelte van de muur verdwenen en vervangen door een gesloten metalen hek met opschrift Blauwhoedenveem-Vriesseveem-Werf. Het gevelsteentje bleef gelukkig bewaard en kreeg een plek in het behouden stuk muur. In 1961 werd dit stuk muur vervangen door een hoge bakstenen afscheiding met vensters en een deur, de gevelsteen werd hierin herplaatst.

In 1985 volgde, in het kader van de totale sanering van Wittenburg, de totale sloop van alle opstallen op het oude terrein van De Boot. De gevelsteen raakte zoek en leek verdwenen totdat in juni 2015 de VVAG bericht kreeg dat in de boedel van de in mei failliet verklaarde papiergroothandel PaperlinX Europa de gevelsteen INT SCHEEPsBOOT aanwezig was. Deze papiergroothandel had begin deze eeuw de oude Amsterdamse papierhandel Proost en Brandt overgenomen. Proost en Brandt had tot 1986 een groot magazijn met pakhuizen aan de Grote Wittenburgerstraat, noordelijk van het werfterrein van De Boot, in 1928/ 29 gebouwd naar ontwerp van architect Baanders.

Nadat Proost en Brandt in 1986 in verband met de slechte bereikbaarheid op Wittenburg haar magazijnen naar Diemen verplaatste werden alle opstallen hier afgebroken en de grond bouwrijk gemaakt voor woningbouw. Dit ook in het kader van de totale sanering van Wittenburg. Hoe de gevelsteen bij Proost en Brandt terechtgekomen is blijft een open vraag. Op de vrijgekomen gronden van werf De Boot en van Proost en Brandt verrezen vijf bouwblokken, dwars op de grote Wittenburgerstraat, naar ontwerp van de architecten A. van Herk en S. De Kleijn.

Dankzij de heer Petro Dado, oud medewerker van Proost en Brandt, hij attendeerde ons op de veiling van de boedel van PaperlinX, kon op de veiling in september 2015 een bod gedaan worden op de gevelsteen. De steen werd ons gegund !!! Na overleg met de VVE en Woonstichting Eigen Haard kon de steen in 2016 ingemetseld worden op de hoek van de Bootstraat en de Grote Wittenburgerstraat, dus feitelijk op de plek waar díe ooit de poort van werf De Boot sierde.

Op de gevelsteen is een, op woelige baren drijvende z.g. scheepsboot voorgesteld. Een scheepsboot was een eenvoudige, door een aantal roeiers voortbewogen roeiboot, gebruikt om personen en goederen van de grote zeilschepen naar de oever te vervoeren.

Tekst: Onno Boers
Huisonderzoek: Hans Brandenburg