Gevelsteen DE BURG VAN LEYDEN

J.J. Viottastraat 39, Amsterdam

Het reliëf DE BURG VAN LEYDEN is afkomstig van Keizersgracht no. 73. Tegenwoordig zit het in de zijgevel van een in 1925 door architect Philip Anne Warners (1888- 1952),  gebouwde vrijstaande villa, in de stijl van de verstrakte Amsterdamse School, met herkenbare invloeden van het werk van de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright.

Tekening van Herman Misset (1875- 1958), rond 1900.
© Stadsarchief Amsterdam

Het pand Keizersgracht is in 1625 in opdracht van Pieter Cleutering gebouwd. Rond 1770 gaf weduwe mr Cornelis Trip opdracht tot verbouwing van het pand waardoor ongeveer het huidige geveluiterlijk van dit 6,25 meter brede koopmanshuis ontstond. Vanaf de  tweede helft van de 17de eeuw was het pand bekend onder de huisnaam LEIJPZICH. Vanaf  het begin van 18e eeuw werd dit DE BURG VAN LEIJDEN.

De Burcht van Leiden uit het Stedenboek (1698) van Frederick de Wit.
© Koninklijke Bibliotheek

De gespiegelde versie van DE BURG VAN LEYDEN in het Stadsbouwhuis in Leiden. Foto uit 2010.

De gevelsteen toont een vrije voorstelling van ‘de Burcht van Leiden’, die nog steeds bestaat en te vinden is in de Leidse binnenstad. Het ronde bouwwerk bevindt zich op een motte, een kunstmatige heuvel, en kan worden betreden door een zandstenen poort. De burcht vanaf de 14e- tot in de 17e eeuw in handen van de familie Van Wassenaer. In de jaren na 1651 werd een nieuwe toegangspoort gebouwd in de zuidelijke muur, die werd verfraaid met natuurstenen wapenstenen en het stadswapen.

Over wanneer de gevelsteen van de Keizersgracht 73 naar de J.J. Viottastraat is verhuisd en welke omzwervingen hij heeft gemaakt, is niets bekend.

In 2010 konden wij in het toenmalige Stadsbouwhuis aan Langegracht 72 in Leiden, een gespiegelde versie van de Amsterdamse steen fotograferen. Men wist ons helaas niets te vertellen over het verhaal achter deze steen. Het heeft tot specualaties geleid dat dit misschien een pendant was van de andere steen. Er zou in dat geval dus links en rechts aan de uiteindes van de puilijst een gelijke steen in de gevel van Keizersgracht 73 hebben gezeten. Er betaan helaas geen gedetaileerde afbeeldingen van het pand zoals het vroeger was. Ook Jonkheer Suasso vermeldt de ste(n)en helemaal niet in zijn drie Gevelstenenschetsboeken, die hij tussen 1874 en 1877 vervaardigde. Het is dus moeilijk deze theorie te bevestigen.

Tekst: Onno Boers en Pancras van der Vlist